ye devils

(smá, smátt), a.

1) small, little (mörg skip ok smá);

2) neut., hann seldi smátt varninginn, he sold by retail; höggva smátt, to strike small blows; hann kvaðst eigi mundu smátt á sjá, he said he would deal liberally in the matter; smátt ok smátt, bit by bit, by degrees;

3) smám, bit by bit, slowly (fara smám).

* * *

smá, smátt: gen. smás, acc. smán, dat. smám, smá: pl. smáir, smár, smá, dat. smám, acc. smá, smár, smá: mod. bisyllabic smáan, smáum, smáa: compar. smæri; superl. smæstr. The Icel. form ‘smá’ instead of ‘smal’ of the Germ. and Saxon is peculiar to all the Scandin. languages, and also prevails in Scotland and North. E., but the words are one; ‘smá’ is only a contracted form, as is seen by the fact that ‘smal’ remains in the words smali (q. v.), smalki, smælingr; and (although as απ. λεγ.) in smalvamm, smalmenni, q. v.: [Ulf. smals = Germ. schmal, Engl. small, etc.; but Dan.-Swed. smaa; Scot. and North. E. sma’.]

A. Small, little, of size, stature; mörg skip ok smá, Vápn. 8; smæri skip, Fms. i. 93; vúru þau öll smæst, viii. 255; sumir smáir, sumir stórir, Sks. 442; keppask til smára hluta, Ó. H. 87; hann ræðr öllum hlutum, stórum ok smám, Edda 3; höfðingja ok smæri menn, Fms. x. 266; hin smæri sár, Grág. ii. 29; smá tíðendi, small tidings, Lv. 33, Fms. ix. 477; þau (mál) er smæst eru, Js. 5; skógr þykkr ok smár, a wood thick but dwarf, Fms. i. 136; smáir sandar, small sand, a beach of fine sand, Eg. 141; melja mergi smæra, Ls. 43; hann lamði hausinn í smán mola, Edda 58; ok var brotinn fótrinn svá smátt sem skelja-moli, Bs. i. 423; litlir menn ok smáir, Landn. 145; smás fylkis niðs, Sighvat; smaestir fuglar, id.; kaupa smám kaupum sem stórum, Fb. ii. 75; sás girði eðr smæri, Grág. ii. 338; opt hefir þú mér hallkvæmr verit, en eigi má nú smæstu ráða, thou hast often been good to me, and this is not the smallest instance, Lv. 42.

2. neut., hann seldi smátt varninginn, he dealt in ‘small wares,’ sold by retail, Vápn. 7; höggva smátt, to strike small blows, Ísl. ii. 265: hann kvaðsk eigi mundu smátt á sjá, he said he would not look minutely into it, i. e. that he would deal liberally, Ld. 50; miklu vex hón hinnig smærum, much less, Sks. 71; þeir skulu skipta vikum eða smærum, divide by weeks or less, Grág. ii. 350; selja smærrum saman, in lesser quantities, N. G. L. iii. 123: smám, nema hón seli svá smám landit sem áðr var tínt, Grág. ii. 214; en er hann var á leiðinni ok fór smóm (slowly, bit by bit) þá er hann mátti svá, Bs. i. 344; smám ok smám, bit by bit, Fms. x. 366; reiddi hann silfrit smám ok smám, Hkr. ii. 244, Al. 23: smám þeim, by degrees; vaxa smám þeim, Stj. 200; eptir þat hrærðu þau sveininn sm́m þeim, Bs. i. 337 (smám, 318, l. c.): in mod. usage, smám-saman, sounded smá-saman, gradually; smátt og smátt, bit by bit.

II. in mod. usage smá- is prefixed to verbs, denoting little by little, by degrees; honum smá-batnaði, he recovered little by little; það smá-liðkast, það smá-batnar, smá-líðr á daginn, það smá-styttist, smá-lengist, smá-breiðkar, smá-dýpkar, smá-hækkar, smá-víðkar, smá-kólnar, smá-hitnar, smá-fækkar, smá-fjölgar, etc.

B. In COMPDS, smá- is often used simply as a diminutive, as there is no dimin. inflexion in the language; it is rarely prefixed to any but plur. or collective nouns. smá-atvik, n. pl. details. smá-bátar, m. pl. little boats, Fms. vii. 224, Sks. 174, Ó. H. 137. smá-bein, n. pl. small bones, N. G. L. i. 172. smá-bjöllur, f. pl. little bells, Vm. 47. smá-borinn, part. of low birth, Hkr. i. 106, Fms. vii. 8. smá-búendr, m. pl. = smábændr, Ó. H. 101. smá-búsgögn, n. small house-implements, Dipl. v. 18. smá-byrðingar, m. pl. little ships of burden, N. G. L. ii. 251. smá-bækr, f. pl. little books, Pm. 82, Vm. 23. smá-bændr, m. pl. small farmers, Grett. 127, Bs. ii. 143, Fb. iii. 458. smá-börn, n. pl. little bairns, Fms. i. 263, x. 117, Stj. 25, N. T. smá-djöflar, m. pl. petty devils, imps, Sturl. ii. 221. smá-dúkar, m. pl. little kerchiefs, Vm. 47. smá-dýr, n. pl. ‘small deer,’ small animals, Stj. 572, Barl. 41. smá-eyjar, f. pl. little islands, Fms. x. 5. smá-fénaðr, m. small cattle, Gþl. 393. smá-ferjur, f. pl. small ferries, Fms. x. 153. smá-fiskar, m. pl. small fishes, Fas. ii. 112. smá-fuglar, m. pl. small birds, Grág. ii. 346, Al. 132, Fms. vi. 153. smá-geislar, m. pl. faint beams, Fms. i. 140. smá-gjafar, f. pl. small gifts, Stj. smá-gjarn, adj., Valla L. 201 (false reading for sín-gjarn, q. v.) smá-greinir, f. pl. small matters, Bjarn. 3. smá-grjót, n. smal-grit, pebbles, Sturl. ii. 210, Sks. 422. smá-hlutir, m. pl. trifles, Ld. 286, Fas. i. 112, Bs. ii. 167. smá-hringar, m. pl. small circles, rings, Stj. 80, Fas. iii. 45. smá-hrís, n. a shrubbery, Fms. vi. 334. smá-hundar, m. pl. small dogs, Flóv. 34. smá-hús, n. pl. small houses, Pr. 119. smá-hvalir, m. pl. little whales, Vm. 91. smá-kertistikur, f. pl. small candlesticks, Vm. 171. smá-kirkjur, f. pl. small churches, N. G. L. ii. 241. smá-kjörr, n. pl. scrub, brushwood, Fms. vi. 334. smá-klukkur, f. pl. small bells, Vm. 64. smá-kofar, m. pl. small huts, Bs. i. 240. smá-konungar, m. pl. kinglets, Fms. iv. 26, x. 283, Sks. smá-koppar, m. pl. small cups, hollows, Fb. ii. 284. smá-kornóttr, adj. small-grained, Stj. 292. smá-kvistir, m. pl. small twigs, Barl. 81, Bs. ii. 183. smá-kvæmr, adj. of low descent, Fær. 236. smá-látr, adj. content with little, Vápn. 7, Al. 6. smá-leikar, adj. smallness, Finnb. 262, Fas. iii. 393 (sing., Fms. iii. 192). smá-leitr, adj. small-featured, Al. 52, Bs. ii. 11. smá-lérept, n. fine linen, Pm. 123. smá-ligr, adj. trifling, Sks. 30 B. smá-líkneski, n. pl. small images, Pm. 80, 120. smá-lyginn, adj. petty lying, Rb. 310. smá-lærisveinar, m. pl. little disciples, Bs. i. 219. smá-læti, n. stinginess (opp. to stórlæti), Vápn. 10. smá-lönd, n. pl. small lands (islands); öll s. í hafinu, Fas. i. 347; a local name of the Danish islands, Fms. vi. 56, 31: cp. the county Småland in Sweden, Fms. xii. sma-mannligr, adj. mannikin-like, Landn. 121. smá-menn, m. pl. = smámenni, Fms. vi. 14, Dropl. 18. smá-menni, n. small people, Nj. 94, Eg. 770, Fms. vii. 124, Barl. 169. smá-meyjar, f. pl. little girls, Nj. 2. Smámeyja-land, n. the land of the dwarf maidens, mythical, Sams. S. smá-munir, n. pl. trifles, Ld. 286. sma-mæli, n. pl. small cases, Anecd. 46. smá-mæltr, part. ‘small-spoken,’ lisping, Sturl. iii. 278 (where a nickname), freq. in mod. usage. smá-neyti, n. ‘small neats,’ calves, and the like: mart s., Lv. 91. smá-piltar, m. pl. small boys, Stj. 123, Fas. iii. 124. smá-rakkar, m. pl. small dog’s, Mar., Fms. viii. 207, Stj. 99. smá-ráðr, adj. aiming at small things, Ld. 172, Fms. ii. 32. smá-regn, n. small rain, drizzle, Stj. 14 (sing.) smá-rekar, m. pl. small jetsums or waifs, Vm. 60, Pm. 69. smá-ríki, n. pl. petty kingdoms, Fms. ii. 190. smá-róar, m. pl. small relief, Bs. i. 351. smá-sakar, f. pl. petty suits, Hrafn. 4. smá-sandar, m. pl. fine sand, plains of fine sand, Eg. 141. smá-sauðr, m. (sing.), a little sheep, Stj. 516. smá-skip, n. pl. small ships, Fms. ii. 302, vii. 266, N. G. L. ii. 252. smá-skitligr, adj. tiny; s. í andliti, tiny-faced, Fb. i. 540; lítill ok s., Fas. ii. 247. smá-skógar, m. pl. copsewood, Landn. 68. smá-skútur, f. pl. small craft, Fms. iii. 1, vi. 402, vii. 234, Eg. 341. smá-smíði, n. hardware, opp. to stór-smíði, N. G. L. iii. 15 (cp. Low Germ. klein-smied). smá-smugall, -smogall, adj. penetrating through every pore, Rb. 334: metaph. minute, subtle; vitr ok s., Mar., Barl., Str.; smásmugul ok hvöss ok skygn augu, Skálda 160: compar. smásmuglari, 159: mod., in a bad sense, hair-splitting, fault-finding, sma-smugliga, adv. subtlely, minutely, Stj. 155, Bs. ii. 52. sma-smugligr, adj. minute, Sks. 637: hair-splitting. smá-smygli, f. minuteness, Str. 2, Bs. ii. 42. smá-spengr, f. pl. small spangles, Nj. 142. smá-straumr, m. and smá-streymt, n. adj. a neap-tide. smá-sveinar, m. pl. small boys, Eg. 188, Fms. vii. 158, Stj. 121: sing., smásveini einum, Bs. i. 45. smá-sveinligr, adj. boyish; s. nám, Bs. i. 219. smá-svik, n. pl. petty tricks, Fms. vi. 383. smá-syndir, f. pl. petty sins, 677. 9. smá-tennr, f. pl. small tusks (of a walrus), Sks. 179. smá-tíundir, f. pl. small tithes, Vm. 89, H. E. ii. 167. smá-tölur, f. pl. (smá-talna), small numbers, Rb. 114. smá-varningr, m. small wares (sing.), Nj. 75. smá-váfur, f. pl. tiny ghosts, imps, Grett. 79 new Ed. smá-vegis, adv. trifling. smá-vendir, m. pl. small wands, Sks. 443. smá-verplar, m. pl. small casks, N. G. L. iii. 15. smá-viði, n. a shrubbery, Eg. 580. smá-vofrur, f. pl. = smáváfur, Grett. 112. smá-þarmar, m. pl. [A. S. smæl-þearmas], the small gut, also the lower abdomen, Nj. 262, Fas. ii. 255, Sturl. i. 196, Fb. i. 301, Mar., passim; smáþarma-mein, Bs. i. 825. smá-þing, n. a small object, Thom. 301. smá-öxar, f. pl. small axes, A.A. 270.

* * *

older umb, prep. with acc. and dat.

I. with acc.

1) around (slá hring um e-n);

2) about, all over (hárit féll um hana alla); um allar sveitir, all over the country; mikill um herðar, large about the shoulders, broad-shouldered; liggja um akkeri, to ride at anchor;

3) of proportion; margir voru um einn, many against one; um einn hest voru tveir menn, two men to each horse;

4) round, past, beyond, with verbs denoting motion (sigla vestr um Bretland); leggja um skut þessu skipi, to pass by this ship; ríða um tún, to pass by a place;

5) over, across, along (flytja e-n um haf); kominn um langan veg, come from a long way off; ganga um gólf, to cross the floor (but also to walk up and down the floor); slá, er lá um þvert skipit, a beam that lay athwart the ship; um kné sér, across the knee; e-t er hœgt um hönd, gives little trouble, is ready to hand;

6) of time, during, in the course of (um messuna, um þingit, um sumarit); þat var um nótt, by night; um nætr sem um daga, by night as well as day; lengra en fara megi um dag, in the course of one day;

7) at a point of time (hann kom at höllinni um drykkju); um þat, at that time, then; um þat er, when (um þat, er vér erum allir at velli lagðir);

8) of, about, in regard to a thing; bera um e-t, dœma um e-t, to bear witness, judge about; tala um e-t, to speak of; annast um e-t, to attend to; sviðr um sik, wise of oneself; hvárr um sik, each for himself; var mart vel um hann, he had many good qualities;

9) e-m er ekki um e-t, one does not like (var honum ekki um Norðmenn); with infin., honum er ekki um at berjast í dag, he has no liking to fight to-day; er þér nökkut um, at vér rannsökum þik ok hús þín, have you any objection that we …?; e-m er mikit (lítil) um e-t, one likes it much, little (Guðrúnu var lítil um þat); sá, er mönnum væri meira um, whom people liked better; e-m finnst mikit um e-t, one is much pleased umwith, has a high opinion of (konungi fannst mikit um list þá ok kurteisi þá, er þar var á öllu);

10) because of, for; öfunda e-n um e-t, to envy one for a thing; verða útlagt um e-t, to be fined for a transgression; um sakleysi, without cause;

11) beyond, above; margir fengu eigi hlaupit um röst, more than one mile; hafa vetr um þrítugt, to be thirty-one; e-m um afl, um megn, beyond one’s strength, more than one can do (þetta mál er nökkut þér um megn); kasta steini um megn sér, to overstrain oneself; um of, too much, excessive (þótti mörgum þetta um of); um alla menn fram or um fram alla menn, above all men (hón unni honum um alla menn fram); e-m er e-t um hug, one has no mind for, dislikes (ef þér er nökkut um hug á kaupum við oss);

12) over, across; detta, falla um e-t, to stumble over (féll bóandinn um hann);

13) by; draugrinn hafði þokat at Þorsteini um þrjár setur, by three seats;

14) about; þeir sögðu honum, hvat um var at vera, what it was about, how matters stood; hvat sem um þat er, however that may be; eiga e-t um at vera, to be troubled about a thing (lætr sem hann eigi um ekki at vera); var fátt um með þeim, they were not on good terms;

15) ellipt., ef satt skal um tala, if the truth must be told; þannig sem atburðr hefir orðit um, as things have turned out;

16) as adv., gekk um veðrit, veered round, changed; ríða (sigla) um, to ride (sail) by; langt um, far beyond, quite; fljótit var langt um úfœrt (úreitt), quite impassable; um liðinn, passed by, of time; á þeirri viku, er um var liðin, in the past umweek;

II. with dat.

1) over, esp. poet.; sitja um borðum = sitja yfir borðum; sá es um verði glissir, he that gabbles over a meal;

2) of time, by; um dögum, um nóttum, by day, by night; um sumrum, haustum, vetrum, várum, in the summer, etc.; um vetrum ok sumrum, both winter and summer.

* * *

umb, of, prep. (sounded umm); umb is used in the oldest vellums (the Eluc., Greg., Miracle-book, Jb.), and occurs now and then in later vellums (e. g. Orkn. 218, Fms. x. 378, xi. 63, 64), perh. from being a transcript of an old vellum; in rhymes, umb, tr umbu, Fms. viii. (in a verse of A. D. 1184); for of see ‘of’ at p. 462, col. 2: [A. S. ymbe; Germ. um; um and yfir (q. v.) are identical.]

WITH ACC.

A. Around; silki-hlað um höfuð, Ld. 188; um höfuð henni, 36; hafa um sik belti, Nj. 91, 184; um herðar sér, Ld. 56; leggja linda umb kistu, leggja lindann umb enn vanheila mann, Bs. i. 337; gyrða um sik, Sks.; beta strengi um ásenda … festa endana um steina, Nj. 115; vefjask um fótinn, Fms. iv. 335; upp um herðarnar, Eg. 580; göra garð of engi, Grág. ii. 288; lykja um akra ok eng, Eg. 529; skjóta um hann skjaldborg, Nj. 274; slá hring um e-n, 275, Eg. 88; fara í hring um skipit, Ld. 56; taka um hönd e-m, Ó. H. 176; þar var poki um útan, Ld. 188; honum vefsk tunga um höfuð, Nj. 160; vefsk tunga um tönn (see tönn) … strjúka dúki um augu, Fms. v. 326, Fs. 114 (in a verse); sjó, er fellr um heim allan, Róm. 193: Aðils jarl féll ok mart manna um hann, Eg. 297; tjalda um skip sín, Fms. xi. 63; hafa um sik ( about oneself) fjölmenni, Eg. 12, 38; selit var gört um einn ás, Ld. 280.

II. about, all over, denoting the surface; manna-ferð um héraðit, Ld. 257; fylgja þeim um einn skóg, Karl. 348; hann hafði goðorð suðr um Nesin, Ísl. ii. 207; herja um Skotland, Írland, Fms. i. 23; næfrum var þakt um ræfrit, Eg. 90; dæma för úmögum um þat þing, Grág. i. 127; flýja hingað ok þangat um eyjarnar, Fms. vii. 43; um allar sveitir, all over the country, Boll. 362; kunnigt er mér um allt Ísland, Nj. 32; of allan Noreg, Fms. x. 118; um alla Svíþjóð, Ó. H. 17; um allt ríki sitt, Eg. 278; sitja um mitt landit, about the midland, Fms. i. 26; um miðjan skóginn er smáviði, Eg. 580; sjá um alla veröld, Ó. H. 202; kominn um langan veg, come a long way off, Stj. 366, Skv. 8; of lopt ok um lög, Hkv. 1. 21; fátt kom um lengra, farther off, Fb. ii. 303; hárit féll um hana alla, Landn. 151, Fas. i. 244; hárit hékk ofan um bringu, Fas. ii. 518: mikill um herðar, large about the shoulders, broad-shouldered, Nj. 200; þykkr um bóga, þeim manni er beit á of garðinn, Grág. ii. 286; skalat hann verja um bóstað hans, 222; kveðja um þann vetvang, 106; kveðja búa heiman um þann stað, i. 130, 355: liggja um strengi, Ld. 76; or liggja um akkeri, to ride at anchor, Eg. 261, 374, Fms. ii. 5, ix. 45, x. 351.

2. of proportion; margir vóru um einn, too many against one, Ld. 156; þar vóru fjórir of einn ( four to one) mót Hákoni, Fms. x. 382; eigi minni liðs-munr, en sex mundi vera um Hákonar mann einn, i. 43; um einn hest vóru tveir menn, two men to each horse, vii. 295; sex menn sé um sáld, Grág. ii. 402: Hrafn var mjök einn um sitt, kept for himself, Fs. 29; malit hefi ek mitt of leiti? Gs. 16.

III. off, past, beyond (cp. yfir), with verbs denoting motion; fara … suðr um Stað, Eg. 12; norðr um Stað, Fms. vii. 7; sigla vestr um Bretland, Nj. 281; er þeir kómu fram um Bjarkey, Ó. H. 137; norðr um Jaðar, 182; austan um Foldina, Eg. 81; út um Eldey, Eb. 108; austr um búðina, Nj. 231; ríða um þá þrjá bæi, Grág. i. 432; hann hljóp um þá, ok í fjall upp, passed them by, Landn. 89; sigla svá um oss fram, Orkn. 402; leggja um skut þessu skipi, to pass by this ship, Fms. x. 346; leita langt um skamt fram, Nj. 207 (cp. Lat. quod petis hic est); vaða jörð upp um klaufir, Ld. 336; fram um stafn, Landn. 29; aptr um stafn, Fms. x. 266; honum var úhægt at höggva um bríkina, Sturl. iii. 219; ríða um tún, to pass by a place, Ísl. ii. 252; neðan um sáðlandit, Nj. 82; fara of engi manns, Grág. ii. 277; fara um góð héruð, Landn. 37; ganga upp um bryggjuna, Eg. 195; ganga um stræti, by the road, Korm. 228; róa út um sund, Eg. 385; kominn um langan veg, 410; þeim dropum er renna um þekjuna, Fms. i. 263.

2. over, across, along; sá er annan dregr um eldinn, Fms. i. 305; skyldi ganga um gólf at minnum öllum, to cross the flood, Eg. 253; but also to walk up and down the floor, 247; bera öl um eld, to bear the ale across the fire, Fms. vi. 442; slá um þvert skipit, Nj. 44; sigla vestr um haf, Fms. i. 22; ríða vestr um ár, austr um ár, Nj. 10, 99; suðr um sæ, Eg. 288; flytja e-n um haf, Nj. 128; austan um Kjöl, Ó. H.; sunnan um fjall, Fms. x. 3; suðr um fjall, Eg. 476; um þvera stofu, Fms. vi. 440; um þvera búð, Grág. i. 24; um þvert nesit, Fms. xi. 65; um öxl, round or across the shoulder, Ld. 276; um kné sér, across the knee, Eg. 304: the phrase, mér er e-ð um hönd, difficult to lay hand on, hard, not easy; and again, hægt um hönd, giving little trouble, easy to lay hand on; ykkr er þat hægst um hönd, easiest for you, Nj. 25; þegar eg vil er hægt um hönd, heima á Fróni at vera, Núm.; kastaði (the mail) um söðul sinn, across the saddle, Grett. 93 A.

IV. with adverbs denoting direction, upp um, út um, niðr um, ofan um, inn um, fram um, with acc. or ellipt.; sær féll út ok inn of nökkvann, Edda 36; loginn stóð inn um ræfrit, Eg. 239; hann var kominn upp um ský, Fms. i. 137; út um bringuna, Ld. 150; hann gékk út of Miðgarð, Edda 35; ganga út um dyrr, Eg. 420; fara út um glugg, Fms. ix. 3; út um glugginn, Ld. 278; láta sér um munn fara, to pass out of the mouth, Háv. 51; ferr orð er um munn líðr, Sturl. i. 207.

B. Temp. during, in the course of, cp. Engl. that spring, that summer; um messuna, Fms. x. 109; um þingit, Eg. 765; um sex ár, Stj.; um vetrinn, Eg. 168; of sumarit, Fms. x. 93; um sumarit, Nj. 4; um várit, Eg. 42; um nótt, Grág. i. 115; þat var um nótt, by night, Ld. 152; hann mátti eigi sofa um nætr, Nj. 210; sofa um nóttina, 7; vera þar um nóttina, 252; lengra enn fara megi um dag, in the course of one day, Grág. i. 89; um daginn, for the rest of the day, Ld. 42; um morna, Landn. (in a verse), Ó. H. 44; um nætr sem um daga, by night as well as day, Sks. 20 new Ed.; um allar aldir, Edda; um alla daga, all day long, Skm. 4; um alla sína daga, all his days, Hom. 114; allt um hans æfi, Eg. 268; um aldr, for ever, passim; um tíma, for a while, Mar.; um hríð, um stund, for a while, see stund, hríð; um … sakar, a while, see sök (A. III. 2); um samt, altogether, Sks. 113 B.

2. above, beyond; standa um várþing, Grág. i. 103; um hálfan mánuð, Fms. ix. 526, v. l.; um viku, above a week.

3. at a point of time, at; hann kom at höllinni um drykkju, Nj. 269; of matmál, at meal time, Grág. i. 261; um dagmál, um náttmál, einnhvern dag um þingit, Ld. 290; eitt hvert sinn um haustið, Nj. 26; þat var of vár, Fms. x. 389; um várit urðu mikil tíðendi, 2; þeir höfðu verit á sundi um daginn, Ld. 130; opt um daga, Edda 39; um daginn, the other day: um þat, when; um þat er þrír vetr eru liðnir, Ld. 146; um þat þessir eru bættir, Eg. 426; um þat lýkr, when the end is there, in the end, Fas. ii. 361; ef ek kom eigi aptr um þat, then, at that time, Fms. ii. 58; um þat er vér erum allir at velli lagðir, Eg. 426; um sinn, once, see sinni B, p. 530; um síðir, at last, see síð (II); um leið, at the same time; hér um bil, about so and so; um allt, of allt, always; Kristinn dóin má um allt sækja, at all times, N. G. L. ii. 154; nokkrum sinnum, ok hefir mér ofallt íllt þótt, Fms. v. 205 (see ávallt, p. 47, col. 2).

C. Metaph. usages, of, about, in regard to a thing, Lat. de; halda vörð á um e-t, Eg. ch. 27; annask um e-t, to attend to, Nj. 75, Glúm. 342, Kormak; gefa gaum at um e-t, to give heed to, Ó. H. 215; bera um e-t, dæma um e-t, to bear witness, judge about, Nj. 100; tala um e-t, to speak of, 40; þræta um e-t, to quarrel about; spyrja um e-t, to speer or ask about, 110; göra, yrkja um e-n, Fms. x. 378; halda njósn um e-t, Eg. 72; nefna, búa um mál, Nj. 86; um alla ráða-görð, 101; stefna e-m um e-t, Grág. i. 175, 313, Nj. 87; vera til eptir-máls um e-t, passim; frækinn um allt, in everything, 89; bera gæfu til um e-t, Eg. 76; kappsamr of allt, þeir hyggja þat lög um þat mál, Grág. i. 9; eitt ráð myndi honum um þat sýnask, Nj. 79; kunna hóf at um ágirni sína, Ó. H. 131; þat er um þat átan, er …, N. G. L. i. 19; þau tíðendi er görzk höfðu um ferðir Egils ok stórvirki, Eg. 686; stór úfarar görask of menn þessa, Fms. xi. 151; aumligt er um e-t, Hom. 159 (Ed.); seinkaðisk of svörin, 623. 16; mikit er um fyrirburði slíka, Nj. 119; þá var hvíld á um bardagann, 248; hann telzk undan um förina, Fms. xi. 69; ruðning um kviðinn, Nj.; misfangi um mark, a mistake as to a mark, Grág.; binda um heilt, to bind up a sound limb, Ld. 206: gróa um heilt, to become sound, be healed, Fms. xi. 87, Al. 120; ganga um beina, to attend; leita e-s í um mein hennar, Eg. 565; veita tilkall um arf, Eg.; leita um sættir, grið, Nj. 92; selja laun um liðveizlu, 214: in inscriptions of chapters, um so and so, = Lat. de; um viðrtal Njáls ok Skarphéðins, um misfanga ok um mark, um bæjar bruna, Nj., Grág., Fms.; göra mikit um sik, to make a great fuss, Fb. i. 545; görði mikit um sik ok var sjálfhælinn, Grett. 133 A: vera vel um sik ( of good quality) ok vinsæll, Fms. xi. 118; mey er ok vissa vænsta ok bezt um sik, 104; at hón væri í engum hlut verri um sik, Hkr. ii. 129; sviðr um sik, wise of oneself, Hm. 102; auga blátt ok snart ok vel um sik, Mag. 7; hvárr um sik, each for himself, one by one, Dipl. ii. 11; vér staðfestum þessa articulos hvern um sik ok sér hverja, 13; þykki mér þat undarligt um svá vitran mann, of a man so wise, Eg. 20; var mart vel um hann, he had many good qualities, Rb. 364; þat mátti vera um röskvan mann, Fms. vii. 227.

2. ganga um sýslur manna, to go about or upon men’s business, as an overseer. Eg. 2; ganga um beina, to attend, see beini.

3. e-m er mikit (ekki) um e-t, to like, dislike; Guðrúnu var lítið um þat … lítið ætla ek þeim um þat bræðrum, at …, Ld. 246, 264, Fms. ii. 81; var honum ekki um Norðmenn, Hkr. i. 128; Þórði kvaðsk ekki vera um manna-setur, Ld. 42; er þér nökkut um ( hast thou any objection?), at vér rannsakim þik ok hús þin, Gísl. 53; sá er mönnum væri meira um, whom people liked more, Fms, ix. 36; ef þór er mikit um ráða-hug við mik, if thou art much bent on it, xi. 4.

4. búa um eitt lyndi, to be of one mind, Jb. 396; búa um nægtir, grun, skoll, búa um heilt, see búa (A. II); búa um hvílu, to make a bed; búa um okkr, Nj. 201 (see búa B. I. 2. γ); setjask um kyrt, to settle oneself to rest, take rest, Fas. ii. 530; or sitja um kyrt.

II. because of, for, Lat. ob; öfunda e-n um e-t ( invidere a-i a-d), Nj. 168; reiðask um e-t, um hvat reiddusk goðin þá, Bs. i. 22; telja á e-n of e-t, to blame one for a thing, Nj. 52; berja e-n íllyrðum um slikt, 64; lágu margir á hálsi honum þat, Fms. xi. 336; týna aldri um óra sök, Skv. 3. 49; verða útlagr um e-t, to be fined for a transgression, Grág. i. 16; dæmdr fjörbaugs-maðr um spellvirki, 129; maðr vegr mann um konu, if a man slays a person for [ violating] his wife, 61; um sakleysi, without cause, Nj. 106, 270, Bs. i. 19.

III. beyond, above; fimm hundruð gólfa ok um ( plus) fjórum togum, Gm. 24; kistan var eigi um vættar höfga, Bs. i. 712; margir fengu eigi hlaupit um röst, Karl. 351; lítið um tuttugu menn, Sturl. i. 183; hann var ekki um tvítugan, Róm. 327; hafa vetr um þrítugt, to be one beyond thirty, i. e. thirty-one, Sturl. i. 183: freq. in mod. usage, hafa tvo um þrítugt ( thirty-two), átta um fertugt ( forty-eight), tvo um fimtugt ( fifty-two), einn um áttrætt ( eighty-one); sá dagr, sem um vikur fullar er í árinu, Rb. 128: at yðr verði þat ekki um afl, beyond your strength, more than one can do, Band. 21 new Ed.; um megn, id., Fms. viii. 62; þetta mál er nökkut þér um megn, vi. 18; kasta steini um megn sér, to overstrain oneself: um of, excessive; þótti mörgum þetta um of, Vígl. 18: um fram (q. v.), beyond; um alla menn fram, above all men, Ld. 20, Fms. v. 343; um alla hluti fram, above all things; um þat fram sem ykkr var lofat, Sks.: um hug; vera e-t um hug, to have no mind for, dislike; ef þér er nökkut um hug á kaupum við oss, Nj. 24.

IV. turned over, in exchange; skipta um, snúa um, venda um, see skipta III and snúa A. III.

V. over, across; detta, falla um e-t, to stumble over; hverr féll um annan, of heaps of slain. Eg. 24; fÉll bóandinn um hann, Nj. 96; detta um stein, þúfu, to stumble over a stone, mound; glotta um tönn, see tönn.

VI. by; draugrinn hafði þokat at Þorsteini um þrjár setur, by three seats, Fb. i. 417; hefja upp of faðm saman, by a fathom, Grág. ii. 336; minka um helming, to decrease by one half; hverr um sik, each by himself, Rétt. 114.

VII. about; eiga e-t um at vera, to be troubled about a thing; þeir sögðu honum hvat um var at vera, what it was about, Hrafn. 18; sem engi ótti væri um at vera, no danger, Fms. iv. 57; eiga ekki um at vera, iii. 156; or, eiga um ekki at vera, Gísl. 30; eiga vandræði, fjölskyldi um at vera, Fms. vi. 378, xi. 78; hann segir honum um hvat vera er, what was the matter? Gísl. 36; þann sagði þvílíkt er hann hafði um at vera, Krok.; var fátt um með þeim, they were on cold terms, Nj. 2; var þá ekki lítið um, there was no little fuss about it, Bárð. 174; mikit er um þá maðrinn býr, mart hefir hann að hugsa, a ditty.

VIII. ellipt., til marks um, Nj. 56; þykkir honum vænkask um, Fms. xi. 135; þann mála-búnað at hann verðr sekr um, Nj. 88; ef satt skal um tala, 105; mér hefir tvennt um sýnzk, 3; menn ræddu um at vánt væri skip hans, 282; hér má ek vel svara þér um, 33; hann brá dúki um, Fms. x. 382; enda er þá djöfullinn um (about, lurking) at svíkja þann mann, Hom. 159; þannig sem atburðr hefir orðit um, as things have turned out, Fms. xi. 64; ekki er við menn um at eiga, this is no dealing with men (but with trolls or devils), Nj. 97.

IX. with adverbs; í hring útan um, all round, Eg. 486; gékk um Veðrit, veered round, changed, Bs. i. 775; ríða um, to ride by, Eg. 748; sigla um, to sail by, Fms. x. 23; er konungr færi norðan ok suðr um, Eg. 53; langt um, far beyond, quite; fljótið var langt um úfært, quite impassable, Nj. 63, 144; þessi veðr eru langt um úfær, Grett. 181 new Ed.; cp. mod. það er langt um betra, by far better; kring-um, all around, see A.V.

2. um liðinn, passed by, of time; á þeirri viku er um var liðin, in the past week, Ísl. ii. 332.

WITH DAT.

A. Local, over, Lat. super; but almost entirely confined to poets, sitja um matborði (of Hkr. iii. 109) = sitja yfir matborði, Fms. viii. 51; um verði, over the table, Hm. 30; sitja of (= yfir) skörðum hlut, Ó. H. 150; sá er tvá húskarla á, ok um sjálfum sér, two house-carles besides himself, Grág. (Kb.) i. 10; um alda sonum, Fm. 16; er ek hafðak veldi of héruðum þessum, Clem. 35; hár söngr of svírum, Hornklofi; nema þér syngi um höfði, Hkv. 2; sitja um sínum ver, Vsp.; er ek sat soltin um Sigurði, Gkv. 2. 11; opin-spjallr um e-u, … þagmælskr um þjóðlygi (dat.), Ad. 1; um styrkum ættar stuðli, 12; ægis-hjálm bar ek um alda sonum, meðan ek um menjum lák, Fm. 16; gól um hánum, Vsp.; úlfr þaut um hræfi, Ó. H. (in a verse); see ‘of,’ prep., p. 462, col. 2, and yfir.

B. Of time, by; um dögum, by day, Fms. vi. 98, ix. 48; um nóttum, by night, vii. 166; um haustum, in the autumn, Eb. 216; bæði um haustum ok várum, both in autumn and spring, Sks. 235 B; um sumrum, Fms. vi. 255; um sumrum herjuðu þeir í Noreg, Eb. 3; þakt með ísum um vetrum ok sumrum, both winter and summer, Sks. 181 B; opt um vetnim, Eg. 4; þeir liggja úti hvert sumar, en um vetrum eru þeir heima, Fms. xi. 97. This use with dat. is obsolete in mod. prose.

poss. pron. your; yður fór, your journey; yðvart ríki, your kimgdom; tvá hesta skal hafa hverr yðarr, each of you shall have two horses.

* * *

possess. pron., from yður, n. yðvart, gen. yðvars, yðvarrar, yðvars; dat. yðrum, yðvarri, yðru; acc. yðvarn, yðra, yðvart; pl. yörir, yðrar, yður; gen. yðvarra; dat. yðrum; acc. yðra, yðrar, yður: the v is often dropped, thus, yðarr, yðarn, yðars, yðart: in mod. speech and partly in writing an indecl. yðar has been substituted: [Ulf. ïzwar = ο υμων; A. S. eower; Engl. your; cp. provinc. Engl. yourn; Germ. euer; Dan. jer]:—your; konungr yðarr … yðarr kraptr, Fms. x. 17; yðarri brautferð, 289; yðarra manna, Al. 61; til þakka yðvarra. Eg. 63; höfðingja yðvars, Nj. 8; konungum yðrum, id.; yðvarr vegr, Eg. 423; fund yðvarn, 424; yður för, Nj. 90; yður tign, Fms. x. 367; yðvarri tign, vi. 72, x. 234; yðars ríkdóms, id.; yðvart ríki, með yðrum styrk, i. 87; eyrindi yðart, x. 218; konung yðarn, 11; yðarn Kristinndóm, Hom. 33; þræli yðrum, 623. 30; skipti yður, Eg. 424; yður salkynni, Skm.

2. hverr yðarr, who of you? Fms. ix. 330; tvá hesta skal hafa hverr yðarr, Nj. 32.

3. þá kallaði einn maðr, hví róa djöllar yðrir fyrir oss í alla nótt, ye devils (cp. þinn), Fms. ix. 50.

(þin, þitt), poss. pron. thy, thine; þinn heljar-karl, thou hell-carle!; hundrinn þinn, thou dog!.

* * *

þín, þitt, possess. pron.; older and better þínn, þín, þítt, see minn: [Goth. þeins; Engl. thine; Germ. dein; Dan. din]:—thine, thy; þínum drengskap, Nj. 16; dóttur þinnar, 23; þinnar íllsku, 82; föður þíns, 108; fá mér leppa tvá ór hári þínu, 116, and passim.

B. There was also a different use of ‘þinn’ in the vocat., viz. in addressing a person generally in connexion with some word of abuse; þinn heljar-karl, thou hell-carle! Fb. i. 212; þitt íllmenni! Fs. 36; þinn skelmir! 166; also placed after the noun, even with the suffixed article, hefir þú svikit mik, hundrinn þinn! Ísl. ii. 176; mun fóli þinn nokkurum manni grið gefa? Ld. 220; dyðrillinn þinn, Fms. ii. 279; klifar þú nökkvat jafnan mannfýla þin! Nj. 85; hirð eigi þú þat, milki þinn, thou milksop! 182; alldjarfr er þjófrinn þinn, Fms. vii. 127; hvat vill skelmir þinn? Fs. 52; hvat mun þjófr þinn vita til þess? Eb. 106; lydda þin, Krók. 7: also freq. in mod. Dan., Norse, and Swed., e. g. Dan. din hund! din skjelm! dit afskum! ☞ In Norway, even in a sense of compassion, nú frys du í hel, ditt vesle ting! gakk heim-atter, din krok = thou, poor fellow! but more freq. as abuse, di sugga! ditt naut! ditt stygge fæ! or it is even there extended to the first person, eg, min arming, I, poor thing! me, vaarc stakarar = we, poor fellows! eg viste inkje bettra, min daare ! Ivar Aasen’s Norse Gramm. p. 332.

2. in cases other than the vocative, but much more rarely; viltú nú þiggja grið? þá svarar jarl, eigi af hundinum þínum, not from thee, thou dog! Fms. vi. 323; af fretkarli þínum, Fs. 160: acc., er ek sé þik, frænda skömm þína …, er ek ól þinn úvita, Krók. 7 new Ed.; skulu vér færa þinn úvin til heljar, Fms. vi. 212.

3. in old writers even in plur., but very rarely; hví róa. djöflar yðrir (ye devils!), fyrir oss í alla nótt, Fms. ix. 50.—We believe this ‘þinn,’ as a vocative, to be not the possess. pron. but a compounded form of the pers. pron. ‘þú’ and the article ‘inn,’ þinn being qs. þ’inn, literally thou the …! A strong, and almost conclusive, proof of this is that the uncontracted form actually occurs, and is used in exactly the same sense as the contracted ‘þinn;’ þú inn vándi slangi, thou the wicked scamp! Skíða R.; þú inn armi, thou the wretch! Ld. 326; þú inn mikli maðr, thou the great man! Eg. 488; vel, þú hinn góði þjón og trúlyndi, Matth. xxv. 21: the full phrase was accordingly altered in one of two ways; either the article was dropped, þú góði og t. þjón, 20, or pronoun and particle were both contracted into one word, as above. The phrase, we may presume, at first could only have been used in the vocative (þinn!); but the origin being soon lost sight of, it was gradually extended to other cases (hundinum þínum); and even, esp. in mod. usage, to the other possessive pronouns (djöflar yðrir). Bearing this in mind, it is easy to understand why this usage is peculiar to the Scandinavian tongue, for although the possessive pronoun ‘þinn,’ thine, etc., is common to all Teutonic languages, the article ‘inn’ is peculiar to the northern languages, and therefore a word compounded with it would be so also. Analogous are the phrases, sá inn, þat it, þau in, þann inn …, see p. 263, col. 1 (A. II). For another view, see Grimm, Kleine Schr. iii. 256, and 271 sqq.

n. worshipping of devils.

m. host of devils.

n. meeting of devils.

m. pl. petty devils, imps.